Dieta a płodność zalecenia dietetyczne

Wpływ diety na płodność. Zalecenia żywieniowe wspierające płodność

Obecnie coraz więcej osób zmaga się z zaburzeniami prokreacji i płodności, a Światowa Organizacja Zdrowia uznała niepłodność za chorobę społeczną. W Polsce problem niepłodności dotyczy około 15-20% par i prognozy na dalsze lata nie są optymistyczne. Istnieje ścisły związek między stylem życia a płodnością, co znajduje odzwierciedlenie w badaniach naukowych. Prawidłowa masa ciała, aktywność fizyczna oraz racjonalny sposób odżywiania zarówno u kobiet jaki i u mężczyzn zwiększają prawdopodobieństwo na posiadanie potomstwa. Dla osób planujących zajście w ciążę, szczególne znaczenie ma racjonalny sposób odżywiania, dlatego warto zwrócić uwagę na:

• Utrzymanie prawidłowej masy ciała. Nadwaga i otyłość mogą być przyczyną wystąpienia zaburzeń owulacji. Zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie powyżej normy wpływa niekorzystnie na gospodarkę hormonalną np. otyłość trzewna zaburza równowagę między androgenami a estrogenem. Ponadto wraz z nadmierną masą ciała często występują zaburzenia gospodarki węglowodanowej jak np. insulinooporność. Czynniki te utrudniają zajście w ciążę. Tak więc, planując potomstwo wskazana jest kontrola masy ciała, utrzymywanie należnej masy ciała (zakres normy BMI 18,5-24,9 kg/m2) oraz odpowiedniej zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie. Optymalna zawartość tkanki tłuszczowej u kobiet to  około 20-25% i nie powinna przekroczyć 32%. 
• Odpowiednią podaż białka. W ogólnej puli białek dostarczanych z pożywieniem białka roślinnego powinno być więcej w stosunku do zwierzęcego. Badania kliniczne potwierdzają, że kobiety, które spożywają więcej białka roślinnego niż zwierzęcego prezentują niższy wskaźnik niepłodności. Warto do swojej diety włączyć produkty  będące dobrym źródłem białka roślinnego czyli np. suche nasiona roślin strączkowych: fasola, soczewica, groch, ciecierzyca. Mogą one być częścią dania obiadowego lub dodatkiem do zup czy sałatek lub można je wykorzystać  jako składnik np. past do kanapek.
• Kolejnym ważnym składnikiem w diecie jest odpowiedni rodzaj tłuszczu. Rekomenduje się zwiększenie podaży jednonienasyconych kwasów tłuszczowych  takich jak : oliwa z oliwek, olej rzepakowy, awokado, sezam, orzechy. Do diety zaleca się włączyć także ryby, w szczególności tłuste ryby morskie (łosoś, tuńczyk, sardynka, śledź) ze względu na zawartość  kwasów EPA i DHA. Wskazane jest ograniczenie tłuszczów trans takich jak np. utwardzane margaryny, tłuszcze cukiernicze czy wysokoprzetworzone produkty spożywcze jak np. zupy w proszku. Tłuszcze trans mogą nasilać insulinooporność i tym samym zmniejszać płodność.
• Zwiększenie spożycia świeżych warzyw i owoców stanowiących dobre źródło witamin i minerałów oraz korzystnie wpływające na funkcje rozrodcze. W szczególności polecane są zielonolistne  warzywa takie jak jarmuż, sałata, szpinak itp. ze względu na zawartość kwasu foliowego.
• Spożywanie produktów węglowodanowych o niskim indeksie glikemicznym np. grube kasze, brązowy ryż, razowe pieczywo, naturalne płatki zbożowe itp. To jaki rodzaj produktów węglowodanowych konsumujemy wpływa na stężenie glukozy w surowicy krwi, a w konsekwencji na poziom insuliny. Im wyższy indeks glikemiczny spożywanych produktów, tym wyższe stężenie glukozy i insuliny w surowicy krwi. Nadmiar insuliny wpływa z kolei niekorzystnie na gospodarkę hormonalną, czego następstwem jest obniżenie płodności. Oczywiście całkowita rezygnacja z produktów o wysokim indeksie glikemicznym nie jest konieczna, trzeba jednak łączyć je z produktami zawierającymi białko lub tłuszcze roślinne czy też błonnik. Takie połączenie produktów będzie skutkowało wolniejszym wzrostem stężenia glukozy i insuliny w surowicy krwi. Warto również korzystać z technik kulinarnych, dzięki którym przygotowywane potrawy zachowają niski indeks glikemiczny.
• Unikanie stosowania używek w postaci kofeiny, alkoholu, nikotyny. Palenie tytoniu oraz alkohol sprzyjają wytwarzaniu się reaktywnych form tlenu, które wywołują stres oksydacyjny, który utrudnia  starania o ciążę.
• Komponując dietę trzeba pamiętać o dostarczeniu produktów spożywczych bogatych w: witaminę B12, kwas foliowy, żelazo oraz antyoksydanty (witaminy E, C, karotenoidy i flawonoidy). Niedobór witamin i minerałów może także mieć niekorzystny wpływ na płodność.
• Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników zaleca suplementację kwasem foliowym u wszystkich kobiet w wieku prokreacyjnymj jako uzupełnienie diety bogatej w foliany. Kobietom planującym ciążę polecane są również preparaty witaminowe zawierające w swoim składzie jod. Oczywiście każdą suplementację należy stosować po konsultacji  z lekarzem prowadzącym. 
• W przypadku mężczyzn dieta o wysokiej gęstości energetycznej, obfitująca w tłuszcz zwierzęcy oraz cukry proste wpływa negatywnie na proces spermatogenezy, co  wiąże się ze zmniejszeniem płodności.  Z kolei odpowiednia podaż węglowodanów złożonych, błonnika pokarmowego, likopenu, kwasu foliowego oraz innych antyoksydantów wpływa na poprawę jakości nasienia. Zmniejszenie spożycia białka oraz tłuszczu także korzystnie wpływa na męską płodność.
• Nie należy  zapominać o aktywności fizycznej oraz warto zadbać o kondycję psychiczną.

Wybierając prozdrowotny styl życia można nawet o 80% zmniejszyć problem z zajściem w ciążę. Dla osób starających się o dziecko  polecany jest także model żywieniowy w oparciu o dietę śródziemnomorską, która także zwiększa szansę na posiadanie potomstwa.
Bibliografia:

• 1.Hajduk M.: Żywienie i ciąża. Żywienie w zaburzeniach płodności. Food Forum. 2014, 3, 66-71.
• Kargulewicz A.: Dieta a płodność. Sprawdzone zalecenia żywieniowe zwiększające płodność. Food Forum 2015, 3, 85-88.
•  Karowicz-Bilińska A., Nowak-Markwitz E., Opala T., Poręba R., Spaczyński M.: Rekomendacja Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekol. Pol. 2024, 85, 395-399.
•  Szostak-Węgierek D., Cichocka A.: Żywienie kobiet w ciąży. PZWL Warszawa 2012, 11-40.
• Zimmer M. , Sieroszewski P., Oszukowski P., Huras H. ,Fuchs T., Pawłosek A.: Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych. Ginekologia i Perinatologia praktyczna 2020, 5, 170-181.
   

Z zaleceń dietetycznych, jak i również z naszych poradni urologicznych korzystają Pacjenci z całego województwa śląskiego i nie tylko. Gościliśmy pacjentów z Bielsko-Biała, Katowice, Żory.