Udar mózgu – objawy, leczenie i rehabilitacja

Co to jest udar mózgu i jakie są jego przyczyny?

Udar mózgu (znany również jako udar mózgowy lub apopleksja) to nagły medyczny stan, który występuje, gdy dopływ krwi do mózgu zostaje przerwany lub znacznie ograniczony. Do czynników ryzyka wystąpienia udaru należą przede wszystkim: wiek, wysoki cholesterol i miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, nadwaga, otyłość, nadmierne spożycie alkoholu, niektóre choroby serca (np. migotanie przedsionków).  

Neurolog Bielsko-Biała

Przyczyny udaru mózgu są związane przede wszystkim z obumieraniem poszczególnych neuronów, które naturalnie budują mózg i potrzebują ciągłego dostępu do tlenu oraz składników odżywczych, które są dostarczane wraz z krwią. Gdy dochodzi do udaru, neurony nie są wystarczająco ukrwione i dochodzi do nieodwracalnych uszkodzeń w mózgu. 

Udar niedokrwienny i udar krwotoczny mózgu – rodzaje udaru mózgu

Podstawowa klasyfikacja medyczna wyróżnia dwa rodzaje udaru mózgu ze względu na mechanizm ich rozwoju: udar niedokrwienny oraz udar krwotoczny. 

• Udar niedokrwienny mózgu to najczęstszy typ udaru, stanowiący około 85% wszystkich przypadków. Występuje, gdy skrzep krwi lub inna blokada uniemożliwia przepływ krwi do części mózgu. 
• Udar krwotoczny mózgu występuje u około 10% przypadków, gdy naczynie krwionośne w mózgu pęka, powodując krwawienie do tkanki mózgowej. Warto wiedzieć, że w porównaniu z udarem niedokrwiennym, udar krwotoczny zazwyczaj posiada cięższy przebieg i charakteryzuje się ograniczonymi możliwościami leczenia oraz dużo gorszym rokowaniem.

Jakie są pierwsze objawy udaru mózgu i jak je szybko rozpoznać?

W przypadku udaru mózgu, niezależnie od jego rodzaju, najważniejszy jest czas reakcji! Szybkie rozpoznanie objawów i udzielenie pomocy może nie tylko uratować komuś życie, ale i w porę zapobiec rozwojowi nieodwracalnych zmian w mózgu, których skutkiem będzie ciężka niepełnosprawność osoby. Na potrzeby szybkiego rozpoznania udaru mózgu stworzono tzw. metodę FAST, od angielskich słów: Face (twarz), Arm (ramię), Speach (mowa), Time (czas). Metoda polega na obserwacji twarzy, ramion, mowy oraz szybkiego wezwana pomocy.

Objawy, jakie mogą wskazywać na udar mózgu to m.in.:

• opadanie kącika ust oraz powieki po jednej stronie twarzy,
• problemy z mówieniem – mowa może być niewyraźna lub niespójna i nielogiczna,
• drętwienie części ciała po jednej stronie ciała, np. ręki lub nogi,
• zaburzenia widzenia – dwojenie się obrazu, jednostronna utrata wzroku,
• zaburzenia równowagi i problemy z chodzeniem,
• nagły i nasilający się ból głowy, któremu mogą towarzyszyć wymioty.

Jeżeli objawy udaru ustąpią całkowicie przed upływem 24 godzin, rozpoznaje się napad przemijającego niedokrwienia mózgu (TIA, mini udar, mikroudar), którego również nie należy bagatelizować, ponieważ objawy mogą ponownie wystąpić za jakiś czas. 

Udar mózgu – diagnostyka i leczenie

Lekarz rozpoznaje udar mózgu na podstawie stwierdzonych objawów oraz obrazu tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego głowy.  Badanie tomografii głowy (TK) stanowi podstawę diagnostyki przy udarze i pozwala odróżnić udar niedokrwienny od udaru krwotocznego, co pozwala na wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Leczenie udaru mózgu powinno być wdrożone w ciągu pierwszych 3h od wystąpienia pierwszych objawów. W pierwszej kolejności leczenie obejmuje zabezpieczenie podstawowych czynności życiowych – oddechu, akcji serca, odpowiedniego ciśnienia krwi. Chory zostaje podłączony do kroplówki oraz respiratora (jeśli występują problemy z oddychaniem). 

W przypadku udaru niedokrwiennego lekarz zleca zazwyczaj tzw. leczenie trombolityczne, które polega na dożylnym podaniu alteplazy. Lek rozpuszcza skrzep i pozwala na przywrócenie przepływu krwi w naczyniu. Drugą metodą leczenia udarów niedokrwiennych jest tzw. trombektomia mechaniczna, która polega na wewnątrznaczyniowym usunięciu skrzepu. W przypadku udarów krwotocznych, konieczne może być wykonanie zabiegu neurochirurgicznego lub zabiegu wewnątrznaczyniowego (jeśli przyczyną krwawienia śródczaszkowego jest naczyniak mózgu).

Udar mózgu – rehabilitacja

Pomimo najlepszej opieki medycznej, na udar niedokrwienny i krwotoczny umiera około 1/3 chorych. Wielu pacjentów do końca życia cierpi również z powodu ciężkiej niepełnosprawności. Pacjenci, których stan udało się ustabilizować, muszą rozpocząć rehabilitację poudarową – najlepiej jeszcze podczas pobytu w szpitalu. Rehabilitacja ma na celu zmniejszenie powikłań oraz zapewnienie najlepszego samodzielnego funkcjonowania. W rehabilitacji poudarowej bardzo ważna jest współpraca kilku specjalistów, m.in. neurologa, fizjoterapeuty oraz logopedy.

Rehabilitacja poudarowa może obejmować ćwiczenia fizjoterapeutyczne, które mają na celu odzyskanie siły, równowagi i koordynacji ruchowej, a także zajęcia z logopedą, który pomoże odzyskać podstawowe funkcje poznawcze, takie jak myślenie i mowa. Rehabilitacja poudarowa po zakończonym pobycie w szpitalu, może być później kontynuowana w specjalnym ośrodku rehabilitacyjnym lub w domu pacjenta pod nadzorem fizjoterapeuty. 

Rehabilitacja i fizjoterapia w Centrum Lekarskim ALFA