Żywienie w kamicy nerkowej

Zalecenia żywieniowe w kamicy nerkowej 
Kamica nerkowa inaczej kamica moczowa to jedna z najczęściej występujących chorób narządów układu moczowo-płciowego. Polega ona na tworzeniu się  i zaleganiu  nierozpuszczalnych złogów potocznie tzw. kamieni  w drogach moczowych  (w nerkach, moczowodach, pęcherzu moczowym,  a także  cewce moczowej).

Według danych epidemiologicznych z ostatnich lat  kamica układu moczowego może być uznawana za chorobę cywilizacyjną , stanowi także  istotny problem zdrowotny na całym świecie. Wykazano zależność między częstością występowania kamicy a rozwojem epidemii otyłości w krajach wysokorozwiniętych. Choroba ta występuje częściej u chorych na cukrzycę typu II, z nadciśnieniem tętniczym oraz u osób z rozpoznanym zespołem metabolicznym. Do czynników ryzyka kamicy nerkowej zaliczyć można m.in. :

• Występowanie kamicy nerkowej u bliskich krewnych
• Wiek (szczyt zachorowań u mężczyzn to  30-40r.ż., a kobiet  między 30-40 i 50-65r.ż.)
• Płeć  (mężczyźni chorują częściej niż kobiety)
• Niewłaściwa dieta np. stosowanie  diety bogatobiałkowej zakwaszającej mocz oraz obniżającej stężenie cytrynianów w moczu, diety bogatopurynowej zwiększającej stężenie kwasu moczowego w surowicy, diety ubogo wapniowej sprzyjającej tworzeni się złogów szczawianowych, diety bogatosodowej, czy  bogatoszczawianowej
• Zbyt mała objętość  wypijanych płynów, zwłaszcza w okresie zwiększonego zapotrzebowania  takiego jak: wysiłek fizyczny, upał, gorączka, biegunka czy też wymioty. Ryzyko kamicy nerkowej zwiększają napoje zakwaszane kwasem ortofosforowym oraz niektóre soki (m.in. sok grejpfrutowy)
• Długotrwałe unieruchomienie
• Niektóre leki i suplementy diety
• Występowanie niektórych chorób m.in.. choroba Leśniowskiego – Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, stan po resekcji jelita cienkiego, dny moczanowej, sarkoidoza, choroby nowotworowe z przerzutami, przewlekłych biegunek,  a także składowych zespołu metabolicznego.

Postępowanie dietetyczne w kamicy nerkowej obejmuje dwa obszary tzw. część ogólną właściwą dla każdego rodzaju kamicy oraz część szczegółową uzależnioną od składu chemicznego złogów. 
Ogólne zalecenia dietetyczne w każdym rodzaju  kamicy nerkowej obejmują:

• Odpowiednią podaż płynów w takiej ilości aby ilość wydalanego moczu wynosiła co najmniej 2-2,5 litra na dobę.  Ilość płynów należy zwiększyć w przypadku zwiększonego wysiłku fizycznego, wysokiej temperatury powietrza czy gorączki. Wskazana jest filtrowana niskozmineralizowana woda, która powinna stanowić co najmniej 50% dziennej puli płynów. Wodę powinno spożywać się w niewielkich porcjach, regularnie przez cały dzień, a także wieczorem oraz w godzinach nocnych. Płyny podawane przed snem rozcieńczają mocz w godzinach nocnych. Zalecana podaż płynów waha się w granicach od ponad 2 do 3 litrów na dobę. Wyjątek stanowi kamica cystynowa gdzie podaż płynów jest większa.
• Ograniczenie spożywania soli kuchennej do 3-5 g na dobę, a w miarę możliwości najlepiej jest zrezygnować z dosalania potraw lub zastąpić ją solą potasową. Ponadto w diecie powinno się ograniczyć także wszystkie przetwory z dodatkiem soli, koncentraty spożywcze oraz przyprawy z glutaminianem sodu.
• Należy ograniczyć spożycie cukrów prostych, które według badań mają znaczący udział w powstaniu kamieni nerkowych. Na przykład nadmierne spożycie fruktozy  w diecie zwiększa ryzyko powstania  kamicy poprzez zwiększone wydalanie wapnia z moczem (szczególnie dotyczy to osób z deficytem magnezu).
• Wykluczyć  spożywanie alkoholu pod każdą postacią, ponieważ  działa odwadniająco na organizm.
• Powinno się  także zrezygnować  z picia mocnych naparów kawy oraz herbaty oraz unikać  ostrych przypraw w diecie.
• Zalecane jest zwiększenie spożycia świeżych warzyw (w mniejszym stopniu owoców) oraz błonnika pokarmowego pochodzącego z pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz produktów bogatych w magnez. Zmniejsza to ryzyko formowania kamieni w układzie moczowym.
• W kamicy moczowej należy zwrócić uwagę na podaż białka, szczególnie białko pochodzenia zwierzęcego, które zwiększa stężenie mocznika. Ustalając ilość należy kierować się indywidualnym zapotrzebowaniem na ten makroskładnik najlepiej w porozumieniu z lekarzem lub dietetykiem.
• Witaminy i minerały takie jak wapń, witaminę C czy witaminę D należy zawsze przyjmować po konsultacji z lekarzem.
• Bardzo ważnym elementem jest zmiana stylu życia. Zaleca się wzrost aktywności fizycznej oraz  unikanie siedzącego trybu życia.  Warto także zadbać o prawidłową masę ciała. BMI (Body Max Index) w granicach 18,5-24,9 kg/m2 zmniejsza ryzyko kamicy nerkowej.

Szczegółowe zalecenia dietetyczne uzależnione są od rodzaju kamicy nerkowej. Ze względu na skład chemiczny złogów wyróżnia się: kamicę szczawianowo-wapniową, kamicę fosforanowo-wapniową, kamicę moczanową, kamica fosforanowo-magnezowo-amonową, kamicę cystynową i kamicę ksantynową. Tak więc sposób żywienia w poszczególnych typach kamicy będzie różny.

Warto pamiętać, że u 50% pacjentów nawrót choroby występuje w ciągu w ciągu 5 lat od jej rozpoznania. Dlatego istotnym elementem jest profilaktyka, czyli: stosowanie zrównoważonej i zbilansowanej diety, odpowiednia podaż płynów, ograniczenie spożycia soli, normalizacja masy ciała oraz aktywność fizyczna.

Bibliografia:

• Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL Warszawa 2018, 406-411.
• Ostrowska L., Orywal K., Stefańska E.: Diagnostyka laboratoryjna w dietetyce. PZWL Warszawa 2018, 308-317.
• Szmigielska A.,Skrzypczyk P., Pańczyk Tomaszewska M.: Epidemiologia i rodzaje kamicy nerkowej. Pediatryczna Medycyna Rodzinna 2019, 15, 22-25.
• Świniarski P.: Profilaktyka kamicy nerkowej. Przegląd Urologiczny. 2013, 4, 80.
• Tambor M., Kolarczyk E.: Najczęściej popełniane błędy żywieniowe przez pacjentów z kamicą układu moczowego. Hygeia Public Helth 2020, 55, 126-132.
• Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D.: Dietoterapia PZWL Warszawa 2015, 410-430.

Z naszych usług urologicznych i zaleceń dietetycznych korzystają Pacjenci z całego województwa śląskiego i nie tylko. Gościliśmy pacjenów z Bielsko-Biała, Katowice, Cieszyn.