Zapalenie zatok: przyczyny, objawy, leczenie

Jak powstaje zapalenie zatok?

Zatoki to puste przestrzenie, które znajdują się w okolicach nosa i czoła, a ich zadaniem jest nawilżanie i oczyszczanie wdychanego przez nas powietrza. Jeżeli mamy katar, dochodzi do przesuszenia błony śluzowej nosa i zatok, a w efekcie do przenikania wirusów i bakterii. Powstaje stan zapalny błony śluzowej zatok i tak dochodzi do wirusowego lub bakteryjnego zapalenia zatok przynosowych.

W zależności od czasu trwania, wyróżniamy:

• ostre zapalenie zatok – ma łagodny albo ciężki przebieg, charakteryzuje się gwałtownym początkiem i trwa do około 4 tygodni,
• podostre zapalenie zatok – trwa od 4 tygodni do nawet 3 miesięcy,
• nawracające zapalenie zatok – to stan, w którym dolegliwości utrzymują się przynajmniej 12 tygodni, jest konsekwencją niewłaściwie leczonego ostrego zapalenia zatok.

Stan zapalny błon śluzowych zatok mogą wywoływać również alergeny. Alergiczne zapalenie zatok najczęściej mogą wywoływać roztocza, grzyby, ale również pyłki i pokarmy (np. cytrusy). W przypadku alergii, zapalenie zatok ma charakter przewlekły i objawia się w okresach największego nasilenia alergenów.

Zapalenie zatok wcale nie jest rzadkością. Należy do najczęściej diagnozowanych dolegliwości wśród Polaków i znajduje się na 5. miejscu wśród przyczyn przepisywania antybiotyków przez lekarzy. Oprócz kataru, którego skutkiem może być stan zapalny błon śluzowych, zapalenie zatok może być spowodowane alergiami, obecnością polipów, wadami pourazowymi lub nieprawidłowościami w budowie anatomicznej nosa (np. skrzywienie przegrody nosowej).

Największe ryzyko zachorowania na zapalenie zatok dotyczy także:

• biernych i czynnych palaczy,
• osób cierpiących na astmę oskrzelową,
• osób z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP),
• kobiet w ciąży (ze względu na zaburzenia hormonalne),
• osób nadużywających kropli do nosa,
• chorujących na mukowiscydozę.

Jakie są objawy zapalenia zatok?

Czasami katar nie chce ustąpić, a oprócz tego pojawia się ból głowy czy uczucie ucisku twarzy, zauważalne w szczególności podczas schylania. To objawy zapalenia zatok. Mogą również występować:

• uporczywy kaszel i chrząkanie spowodowane ściekaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła,
• ciągle zatkany nos,
• ból przy nasadzie nosa, nasilający się podczas pochylania,
• zaburzenia węchu i zmiana barwy głosu,
• nieprzyjemny zapach z ust.

W przypadku ostrego zapalenia zatok do powyższych symptomów może dołączyć także stan podgorączkowy i gorączka. Natomiast przewlekłe zapalenie zatok charakteryzuje się podobnymi objawami, ale o nieco mniejszym nasileniu.

Jak wyleczyć zapalenie zatok?

Metody leczenia zapalenia zatok zależą od przyczyny choroby i rodzaju zapalenia – dlatego cała terapia to proces złożony. Warto zacząć od naturalnych metod, takich jak inhalacje lub ciepłe okłady. Jeśli te metody nie przynoszą efektów, warto udać się do lekarza. Diagnoza zapalenia zatok stawiana jest na podstawie wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego jam nosa. Ostry stan zapalenia zatok leczony jest farmakologicznie – w pierwszej kolejności zaleca się stosowanie leków przeciwbólowych lub przeciwzapalnych. Jeżeli objawy nie ustępują, można dodatkowo podjąć antybiotykoterapię, która trwa nie krócej niż 3 tygodnie.

W przypadku powracającego zapalenia zatok, należy podjąć leczenie laryngologiczne. Diagnostykę specjalistyczną w kierunku zapalenia zatok rozszerza się najczęściej o tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Badania te pozwalają laryngologowi określić zmiany w zatokach i ich przyczyny. Innym wykonywanym badaniem jest endoskopia, która pozwala zbadać ujścia zatok i głębsze części przegrody nosowej.

Gdy metody farmakologiczne nie przynoszą oczekiwanej poprawy lub przyczyną zapalenia zatok są fizjologiczne uwarunkowania, konieczna może się okazać ingerencja chirurgiczna.  Najczęściej wykonywane zabiegi w leczeniu przewlekłego zapalenia zatok to:

• ESS – nowoczesna metoda endoskopowa, która pozwala usunąć patologiczne zmiany w zatokach (np. polipy), poszerzyć naturalne ujścia zatok i dodatkowo oczyścić zatok ze zmian zapalnych,
• septoplastyka – wykonywana w przypadku znacznego skrzywienia przegrody nosowej, przeprowadzić można ją metodą klasyczną lub endoskopową.