Astygmatyzm i zaćma. Czy jeden zabieg może rozwiązać oba problemy?

Współwystępowanie astygmatyzmu i zaćmy

Astygmatyzm i zaćma to niezależne problemy okulistyczne z różnymi mechanizmami powstawania:

• Astygmatyzm jest wadą refrakcji spowodowaną nieregularną krzywizną rogówki lub soczewki – powierzchnie te mają kształt bardziej owalny niż sferyczny.
• Zaćma to zmętnienie soczewki spowodowane zmianami w jej białkach, głównie na skutek starzenia się, ale także innych czynników, jak urazy, choroby czy leki.

Choć bezpośrednio jedno schorzenie nie powoduje drugiego, to zaćma może nasilać objawy już istniejącego astygmatyzmu lub sprawić, że stanie się bardziej odczuwalny. Czasami astygmatyzm pozostaje niezauważony, dopóki zaćma nie zacznie wpływać na ostrość widzenia. Wtedy podczas badań okulistycznych wykrywa się oba problemy równocześnie.

Wspólnym czynnikiem ryzyka dla astygmatyzmu i zaćmy jest wiek pacjenta oraz niektóre schorzenia, jak cukrzyca czy przewlekłe stany zapalne, które mogą predysponować do rozwoju obu problemów jednocześnie.

Czym jest astygmatyzm i jak wpływa na widzenie?

Astygmatyzm to wada refrakcji spowodowana nierównomiernym zakrzywieniem rogówki lub soczewki, co skutkuje zniekształceniem obrazu i niewyraźnym widzeniem zarówno z daleka, jak i z bliska. W prawidłowym oku promienie świetlne skupiają się w jednym punkcie na siatkówce, natomiast w przypadku astygmatyzmu obraz rozprasza się, co skutkuje zniekształceniem widzenia. Objawy obejmują niewyraźne widzenie w różnych odległościach, trudności w ocenie głębi i odległości oraz szybkie męczenie się oczu podczas pracy przy komputerze lub czytania.

Astygmatyzm może mieć charakter wrodzony lub rozwijać się wraz z wiekiem. Jego nasilenie bywa różne – od łagodnych zmian praktycznie niezauważalnych dla pacjenta, po poważne wady wymagające korekcji okularowej lub chirurgicznej.

Zaćma – mechanizm powstawania i objawy

Zaćma polega na zmętnieniu soczewki, która normalnie jest przezroczysta. Zmętnienie ogranicza przepływ światła i powoduje stopniowe pogorszenie ostrości widzenia. 

Typowe objawy zaćmy to:

• zamglone lub niewyraźne widzenie,
• nadwrażliwość na olśnienia,
• pogorszenie percepcji barw,
• trudności w prowadzeniu pojazdu w nocy lub w warunkach słabego oświetlenia.

Proces tworzenia się zaćmy jest stopniowy i najczęściej związany z wiekiem lub chorobami metabolicznymi, takimi jak cukrzyca. Zaćma może występować w postaci centralnej, korowej lub podtorebkowej tylnej, co wpływa na specyfikę objawów i przebieg leczenia.

Centrum leczenia Zaćmy

Jak leczyć zaćmę u pacjentów z astygmatyzmem?

W przypadku współistnienia astygmatyzmu i zaćmy, zmiany w soczewce związane z zaćmą mogą pogłębiać istniejącą wadę refrakcyjną. Pacjent może odczuwać zarówno zniekształcenie obrazu (astygmatyzm), jak i ogólne pogorszenie ostrości widzenia spowodowane zmętnieniem soczewki (zaćma). Korekcja tylko jednej z tych dolegliwości np. usunięcie soczewki zmętniałej bez uwzględnienia astygmatyzmu, często nie daje zadowalającego efektu, korekcja tylko jednej z wad może bowiem nie przywrócić pełnej sprawności wzroku.

Współczesna chirurgia okulistyczna oferuje metody umożliwiające leczenie obu schorzeń podczas jednego zabiegu, przy zastosowaniu zaawansowanych soczewek wewnątrzgałkowych. Zabieg polega na usunięciu zmętniałej soczewki i precyzyjnej implantacji soczewki sztucznej, której parametry są dobierane indywidualnie do wady refrakcyjnej pacjenta. 

Korekcja wad wzroku

RLE – refrakcyjna wymiana soczewki w leczeniu zaćmy i astygmatyzmu

Refrakcyjna wymiana soczewki (RLE) to metoda, która polega na usunięciu naturalnej soczewki oka i implantacji soczewki sztucznej. RLE stosuje się w leczeniu zaćmy oraz w przypadku dużych wad refrakcyjnych, w tym astygmatyzmu.

RLE umożliwia jednoczesną korekcję wady sferycznej i cylindra astygmatyzmu, co pozwala zredukować potrzebę stosowania okularów po zabiegu. Pacjent przechodzi kompleksową diagnostykę przedoperacyjną, aby określić parametry soczewki, jej typ i odpowiednie ustawienie w oku.

Jak przebiega kwalifikacja do zabiegu i badania wstępne?

Podczas wizyty lekarz okulista przeprowadza z pacjentem szczegółowy wywiad zdrowotny oraz wykonuje specjalistyczne badania oczu. 

Kwalifikacja do RLE obejmuje:

• badanie ostrości wzroku,
• badanie dna oka, 
• pomiar ciśnienia śródgałkowego, 
• badanie w lampie szczelinowej,
• biometrię oka.

Badania te pozwalają określić typ soczewki oraz jej parametry, a także wykluczyć przeciwwskazania, które mogłyby wpłynąć na stabilność implantacji i efektywność korekcji.

Ograniczenia i przeciwwskazania

Nie każdy pacjent kwalifikuje się do jednoczesnej korekcji astygmatyzmu i zaćmy. 

Przeciwwskazania obejmują:

• ciężkie choroby siatkówki,
• stany zapalne oka,
• zaawansowaną jaskrę,
• niestabilne wady refrakcyjne lub inne schorzenia uniemożliwiające precyzyjne ustawienie soczewki.

Decyzja o zabiegu jest podejmowana indywidualnie po dokładnej ocenie stanu zdrowia pacjenta.

Soczewki wewnątrzgałkowe – rodzaje i znaczenie w korekcji astygmatyzmu

Wybór odpowiedniej soczewki wewnątrzgałkowej następuje na etapie kwalifikacji do operacji zaćmy. Operację można wykonać zarówno prywatnie, jak i w ramach leczenia z NFZ. W przypadku refundacji zabiegu usunięcia zaćmy z Narodowego Funduszu Zdrowia, najczęściej używane są tzw. soczewki jednoogniskowe, w tym toryczne powyżej 2 dioptrii cylindrycznych (dla astygmatyków). Soczewki jednoogniskowe mają to ograniczenie, że korygują wzrok do jednej wybranej odległości. Z tego powodu pacjent po zabiegu, będzie potrzebował dodatkowej korekcji okularowej w wybranej odległości. Zwykle pacjenci decydują się na korekcję widzenia do dali i stosują dodatkowo tzw. okulary do czytania.  

Alternatywą dla soczewek jednoogniskowych są soczewki typu premium: wieloogniskowe (multifokalne), które mają na celu zapewnienie dobrego widzenia we wszystkich odległościach: do dali, bliży i odległości pośrednich, redukując potrzebę korzystania z okularów. 

Czytaj więcej: Rodzaje soczewek wewnątrzgałkowych w leczeniu zaćmy